PŁODOZMIAN ZBOŻOWY - WYGODA CZY KONIECZNOŚĆ
- Odsłony: 16849
Beata Przygoda
W wielu gospodarstwach problemem stał się wysoki udział zbóż w strukturze zasiewów, podczas gdy ich udział w ogólnych zasiewach nie powinien przekraczać 60-67%.
Płodozmian – system zagospodarowania ziemi uprawnej oparty na zaplanowanym z góry na wiele lat następstwie roślin po sobie na wyznaczonym do tego celu obszarze podzielonym na pola i jednocześnie dostosowany do specyficznych warunków rolniczo-ekonomicznych gospodarstwa.
Najlepszy jest płodozmian wielogatunkowy, ponieważ zapobiega erozji gleby, pozytywnie wpływa na utrzymanie żyzności, ogranicza wymywanie składników pokarmowych i rozwój chorób i szkodników, a także poprawia strukturę i warunki powietrzno-wodne gleb.
Uzyskiwanie wysokich plonów możliwe jest w płodozmianie wielopolowym, złożonym z gatunków roślin należących do różnych grup biologicznych.
Niestety, w wielu gospodarstwach problemem stał się wysoki udział zbóż w strukturze zasiewów (udział zbóż w ogólnych zasiewach nie powinien przekraczać 60-67%).
Duża koncentracja zbóż w uprawie prowadzi do większego zużycia środków ochrony roślin i nawozów mineralnych. W uproszczonym płodozmianie trudno jest zapewnić właściwe następstwo roślin. Konsekwencją wysiewania zbóż po sobie przez dwa, trzy i więcej lat jest spadek wydajności. Takie działanie prowadzi do zjawiska zmęczenia gleby poprzez wyczerpanie składników pokarmowych i zanik w glebie mikroorganizmów odpowiedzialnych za rozkład resztek roślinnych. Wzrasta ilość substancji fitotoksycznych (produkt rozkładu resztek pożniwnych i słomy), które hamują wschody i początkowy wzrost zbóż.
Główne przyczyny spadku plonów zbóż uprawianych po przedplonach zbożowych.
1. Choroby podstawy źdźbła (tzw. choroby podsuszkowe) są to zgorzel podstawy źdźbła, łamliwość źdźbła, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni. Straty plonu ziarna mogą dochodzić do 50%, poprzez przerzedzenie łanu, wcześniejsze dojrzewanie, gorsze wypełnienie ziarna i większe zagrożenie wylegnięciem roślin.
2. Wzrost zachwaszczenia – częsta uprawa zbóż po sobie objawia się znacznym wzrostem zachwaszczenia pola oraz kumulacją gatunków chwastów, które mają podobny okres wegetacji jak roślina uprawna. W większym nasileniu występuje miotła zbożowa, przytulia czepna, owies głuchy, bratki, gwiazdnica, chwasty rumianowate. Kompensacja chwastów najszybciej występuje w zbożach ozimych, szczególne pszenicy, dlatego zwalczanie chwastów wymaga stosowania herbicydów selektywnych w stosunku do gatunków chwastów. Dlatego też często istnieje konieczność stosowania dwukrotnego oprysku przeciwko chwastom jedno- i dwuliściennym.
3. Powstawanie związków fitotoksycznych hamujących prawidłowe wschody i wzrost zbóż.
Nie wszystkie gatunki zbóż reagują takim samym spadkiem plonu na uprawę po kłosowych. Najbardziej wrażliwa jest pszenica, następnie jęczmień i pszenżyto, najsłabiej reaguje żyto i owies.
1.Pszenica ozima uprawiana po przedplonach zbożowych daje przeciętnie o 20% niższy plon niż po innych przedplonach (spadek plonu jest jeszcze większy w latach korzystnych dla rozwoju chorób grzybowych). Najlepsze przedplony dla tej rośliny to strączkowe, okopowe, rzepak i rośliny pastewne.
2.Pszenica jara najlepiej plonuje po roślinach okopowych i strączkowych. Uprawiana po zbożach daje o 15-20% niższy plon.
3.Jęczmień najlepiej plonuje po rzepaku, grochu, ziemniakach i owsie. Wysiany po pszenicy plonuje 8-12% niżej.
4.Pszenżyto ozime po przedplonach zbożowych plonuje do 13% gorzej niż po strączkowych. Mniejszy spadek plonu jest na glebach lżejszych.
5.Żyto – gatunek ten jest najmniej wrażliwy na zły przedplon. Jednak wysiewane w monokulturze reaguje ok.15% obniżką w porównaniu do dobrego przedplonu.
6.Owies ma również małe wymagania przedplonowe. Uprawiany po zbożach plonuje 5-7% niżej niż po okopowych.
Z roślin zbożowych owies jest najlepszym przedplonem dla innych zbóż. Jednak ze względu na namnażanie się mątwika zbożowego nie powinien przychodzić na to samo pole częściej niż co 3, 4 lata.
Mieszanki zbożowe mają najmniejsze wymagania przedplonowe i mogą być wysiewane w stanowiskach po zbożach.
Stanowiska po roślinach kłosowych, a przeznaczonych pod zboża jare, można poprawić przez uprawę poplonów na przyoranie. W poplonach ścierniskowych wysiewa się głównie gorczycę, rzepik lub rzodkiew oleistą. Rośliny te w krótkim okresie wegetacji wytwarzają dużą ilość biomasy. Przyorany poplon poprawia stan sanitarny gleby, zwiększa jej aktywność biologiczną, poprawia bilans substancji organicznej.
W płodozmianach zbożowych można również uprawiać wsiewki poplonowe. Na glebach lekkich może to być seradela, na cięższych trawy – życica trwała, kupkówka pospolita, czy motylkowe drobnonasienne.□
Źródło: Wikipedia,
agroportal.pl ● Farmer – I.2008
