Zakład Obrotu Towarami Sp. z o.o. w Dwikozach

Wapnowanie gleby

Artykuł ten, autorstwa dr Joanny Stojanowskiej SGGW, ukazał się w "działkowcu" nr 10(614) z października 2001 r. na str.51 (przedruk za zgodą Wydawnictwa "działkowiec").
 
Podstawowym celem wapnowania jest zmiana odczynu gleby zbyt kwaśnej i przywrócenie jej utraconych ilości wapnia. Nawozy wapniowe oprócz doprowadzenia odczynu gleby do optymalnego dla roślin, korzystnie oddziaływują na własności fizyczne gleby. Próchnica glebowa
w obecności wapnia zlepia cząstki glebowe tworząc strukturę gruzełkowatą, najbardziej pożądaną dla utrzymania korzystnych dla roślin stosunków powietrzno-wodnych. Zabieg wapnowania jest ważny także z punktu widzenia przeciwdziałania skutkom skażenia gleby. Wapń i magnez występujące w nawozach używanych do odkwaszania gleby konkurują w pobieraniu przez rośliny z jonami ołowiu czy kadmu i dlatego roślina pobiera mniej pierwiastków szkodliwych.

Bardzo kwaśne i kwaśne gleby o pH poniżej 6,0 powinno się wapnować, gleby lekko kwaśne o pH 6,1-6,7 należy wapnować jeśli wymagają tego uprawiane rośliny. Większość roślin rośnie dobrze w glebach wykazujących pH w granicach 6,1-6,5. Jeśli uprawiamy rośliny w małej objętości podłoża, np. w pojemnikach w szklarence czy namiocie foliowym, należy bardzo dokładnie ustalić dawkę nawozu wapniowego. Nie jest to jednak proste. W tym celu należy wykonać tzw. próbne wapnowanie. Do kilku prób gleby o jednakowej objętości dodaje się wzrastające ilości nawozu wapniowego i po dodaniu wody destylowanej, wymieszaniu i odczekaniu 12 godzin oznacza się pH.

Z krzywej wyrażającej zależność pH od dawki nawozu wapniowego odczytuje się dawkę nawozu potrzebną do uzyskania określonego pH. Dla roślin rosnących w gruncie, w praktyce ustala się orientacyjną dawkę nawozu wapniowego w zależności od odczynu gleby i kategorii gleby (gleby lekkie, średnie, ciężkie) posługując się odpowiednią tabelą. Gleby ciężkie zawierające dużą ilość drobnych cząstek, wymagają zastosowania wyższych dawek niż gleby lekkie o dużej zawartości piasku. Jak widać z tabeli, na gleby bardzo lekkie i lekkie stosuje się od 1 kg do 3,5 kg tlenku wapnia na 10 m2 w zależności od pH, na gleby średnie dawka wynosi od 1,0 do 4,5 kg, a na ciężkie najwięcej 2,0 do 6,0 kg tlenku wapnia na każde 10 m2 powierzchni. Dawki te są podane w tzw. czystym składniku (tlenek wapnia - CaO). Aby je przeliczyć na ilość konkretnego nawozu wapniowego, należy wiedzieć jaka jest w nim zawartość procentowa czystego składnika. Ta informacja jest podana na opakowaniu.

Przykład: Ile należy zastosować nawozu wapniowego kredowego o zawartości CaO 54% na 50 m2, w przypadku gleby lekkiej o pH 5,5. Odczytujemy z tabeli dawkę CaO na 10 m2 - wynosi ona przy tym pH -2,5 kg. Tak więc na 50 m2 musimy zastosować 5x2,5 = 12,5 kg CaO. Przeliczamy dawkę w czystym składniku na nawóz wapniowy: (12,5x100): 54 = 23 kg.

Prawidłowe ustalenie dawki nawozu wapniowego jest bardzo ważne, ponieważ przewapnowanie gleby i doprowadzenie odczynu do zasadowego wywołuje wiele negatywnych skutków jak przesuszenie gleby (szczególnie lekkiej), szybszy rozkład substancji organicznej oraz przejście niektórych składników w formy nieprzyswajalne dla roślin (fosfor, bor, żelazo, mangan).
Błędy wynikające z zaniżenia dawki są mniej szkodliwe niż wynikające z zawyżenia dawki.

Ważny jest wybór odpowiedniego nawozu wapniowego dla danej gleby. Jeśli gleba jest kwaśna a jednocześnie uboga w magnez, należy wybrać do wapnowania nawozy wapniowo-magnezowe popularnie zwane dolomitami.
Nawozy wapniowe tlenkowe - wapń w formie tlenku wapnia (zawierające od 50-80% CaO). Nawozy wapniowo-magnezowo-tlenkowe - wapń i magnez w formie tlenkowej, zawierające 45-75 % CaO+MgO.
Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowo-tlenkowe są najbardziej aktywną formą, działającą szybko, skutecznie odkwaszającą glebę. Nadają się głównie na gleby ciężkie. Na gleby lekkie nie zalecane, ponieważ łatwo je przy użyciu tych nawozów przewapnować.
Należy je stosować na dłuższy czas przed siewem czy sadzeniem roślin.

Drugą grupą nawozów służącą do wapnowania gleby są nawozy zawierające wapń lub wapń i magnez w formie węglanów CaC03, MgC03. Nawozy wapniowe węglanowe zawierają 45-54% czystego składnika w przeliczeniu na CaO. Nawozy wapniowo-magnezowo-węglanowe zawierają 45-50% CaO+MgO w tym 13-20% MgO.

Zabieg wapnowania należy wykonywać co najmniej na 2-3 tygodnie przed zastosowaniem innych nawozów. Bezpośrednio po wapnowaniu nie powinno się także siać i sadzić roślin. Dlatego najlepszym terminem wapnowania jest jesień przed przekopaniem gleby. Wtedy także możemy dokładnie wymieszać nawozy z całą warstwą orną gleby. Optymalny odczyn nie utrzymuje się jednak w glebie zbyt długo. Na skutek pobierania składników pokarmowych przez rośliny, stosowania różnych nawozów mineralnych i organicznych, podlewania, opadów i wielu innych czynników, pH gleby ulega powolnym zmianom. Wymaga to okresowej kontroli (co najmniej co 3-4 lata) i wapnowania lub rzadko zakwaszania.

Uwaga: w czasie stosowania nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych zaleca się używanie rękawic ochronnych. Należy chronić oczy i drogi oddechowe. W razie zaprószenia oczu przemyć je dużą ilością czystej, najlepiej bieżącej, wody.

dr Joanna Stojanowska