OCHRONA KUKURYDZY W SYSTEMIE INTEGROWANYM
- Odsłony: 4122
Obowiązek stosowania zasad integrowanej ochrony roślin w Polsce, począwszy od 1 stycznia 2014 r., to przede wszystkim nowe podejście do zwalczania agrofagów w uprawach.
Nadrzędnym celem nie jest bezwzględne zwalczanie chwastów, chorób czy szkodników, ale zdrowie roślin, dobra jakość uzyskanych plonów oraz ochrona zdrowia rolników i dbałość o środowisko naturalne.
Założenia te można osiągać poprzez kompleksowe podejście do uprawy kukurydzy. Wykorzystywanie wszelkich dostępnych metod ochrony przed organizmami szkodliwymi, w szczególności niechemicznych, które minimalizują ryzyko zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska, to podstawy integrowanej ochrony kukurydzy. Będą to metody: biologiczne, hodowlane, uprawowe, chemiczne, przy czym wykorzystanie chemicznych środków ochrony roślin ogranicza się do niezbędnego minimum i tylko w celu niedopuszczenia do nadmiernego rozwoju organizmów szkodliwych, przy którym mogłyby wystąpić straty ekonomiczne.
Ogólne zasady integrowanej ochrony roślin obejmują:
- właściwe stosowanie płodozmianu;
- stosowanie właściwych technik uprawy pozwalających na stworzenie roślinom uprawnym jak najlepszych warunków do wegetacji oraz zwalczanie lub ograniczenie występowania organizmów szkodliwych;
- zrównoważone nawożenie, wapnowanie i nawadnianie jako element stabilizacji plonów;
- zapobieganie szkodom powodowanym przez choroby i szkodniki przez stosowanie niechemicznych metod ochrony (metody mechaniczne, fizyczne, hodowlane, biologiczne).
Ponadto ważne elementy wspomagające to:
- właściwy monitoring występowania organizmów szkodliwych wraz z systemami ostrzegania, prognozowania i wczesnego diagnozowania;
- system wspomagania decyzji w ochronie roślin – system doradczy, mający na celu wesprzeć rolnika w podejmowaniu decyzji o ochronie roślin;
- progi ekonomicznej szkodliwości patogenów określające ekonomiczną opłacalność stosowania chemicznej ochrony roślin.
W ochronie kukurydzy na pierwszy plan wysuwa się metoda agrotechniczna. Prawidłowe zmianowanie i zachowanie rotacji w doborze roślin, a więc uprawa kukurydzy na tym samym polu w odstępach kilkuletnich, pozwala na ograniczenie występowania chorób, w tym głowni guzowatej oraz najgroźniejszych szkodników – omacnicy prosowianki i zachodniej korzeniowej stonki kukurydzianej. Ważne jest również rozdrobnienie i głębokie przyoranie resztek pożniwnych. Znając występujące na danym terenie zagrożenia, należy zwracać uwagę na prawidłowy dobór odmian i przeznaczać do uprawy te, które charakteryzują się dużą odpornością lub tolerancją na patogeny. W ochronie kukurydzy zastosowanie znajduje metoda mechaniczna polegająca na niszczeniu chwastów przy użyciu pielników. Kukurydza jest jedną z nielicznych upraw polowych, w ochronie której bezpośrednie zastosowanie znajduje metoda biologiczna, np. wykorzystanie kruszynka w zwalczaniu omacnicy prosowianki, czy innych wrogów
naturalnych szkodników kukurydzy i wykorzystaniu ich w ograniczeniu liczebności szkodników. Natomiast do chemicznej ochrony należy dobierać insektycydy selektywne, a więc nieszkodliwe dla entomofauny pożytecznej oraz śledzić na uprawie obecność pasożytów i drapieżców, np. przy liczniejszym wystąpieniu mszyc. W ochronie kukurydzy bardzo ważny jest monitoring, a więc prowadzenie przy użyciu określonych metod np. pułapek feromonowych czy szczegółowych oględzin uprawy, obserwacji nad pojawem i występowaniem poszczególnych gatunków agrofagów. Szczególne znaczenie ma monitoring w odniesieniu do stonki kukurydzianej. Różnorodność metod agrotechnicznych może ograniczać do niezbędnego minimum stosowanie chemicznych środków ochrony, a taki jest cel integrowanej
ochrony i taki cel powinien przyświecać producentom kukurydzy. Uprawa kukurydzy sprzyja silnemu zachwaszczeniu. Szeroka rozstawa rzędów i rzadki siew, często opóźnione wschody związane z chłodną wiosną, pionowy wzrost wąskiej rośliny, stanowią minimalną konkurencję dla chwastów. Pole całkowicie pozbawione chwastów od momentu siewu do chwili zbioru nie jest koniecznym warunkiem uzyskania
wysokiego i jakościowo dobrego plonu. Coraz większe zainteresowanie ochroną środowiska spowodowało, że zdecydowanie częściej większy nacisk kładzie się nie na zupełną eliminację chwastów, ale na regulację zachwaszczenia. Uwzględniane są tzw. progi szkodliwości, czyli liczebność chwastów (poszczególnych gatunków) na określonej powierzchni, poniżej której nie ma ekonomicznego uzasadnienia ich zwalczania.
Obecny stan wiedzy oraz zaangażowanie rolników i przekonanie o potrzebie stosowania integrowanych metod zakładają możliwość odchwaszczania kukurydzy:
- mechanicznie (zabiegi agrotechniczne, wykorzystanie pielników i opielaczy),
- chemicznie (herbicydy doglebowe lub nalistne),
- mechaniczno-chemicznie.
Rozsądne stosowanie zabiegów chemicznych czy wybór innych dostępnych metod w dużej mierze zależy m.in. od wielkość plantacji. Choroby kukurydzy co roku są przyczyną spadku wysokości plonu sięgającego w niektórych latach nawet 30%, jak również pogorszenia jego jakości. Problem stanowi: fuzarioza kolb, zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodygi, głownia guzowata i głownia pyląca kukurydzy, zgorzel siewek czy drobna (oczkowa) plamistość liści kukurydzy inaczej antraknoza kukurydzy.
W celu ograniczenia wysokości strat w plonach kukurydzy powodowanych przez choroby, konieczne jest łączne stosowanie wielu metod zapobiegania ich występowaniu oraz zwalczania sprawców chorób. Podstawowe znaczenie ma dobór odmian mniej podatnych na choroby, a także na szkodniki, które raniąc rośliny ułatwiają wnikanie patogenów, ponadto optymalna agrotechnika, zmianowanie, prawidłowy siew,
staranna uprawa roli, optymalne nawożenie i terminowe wykonanie niezbędnych zabiegów pielęgnacyjnych. Po zbiorze kukurydzy słomę należy nisko skosić i pociąć na drobną sieczkę, następnie głęboko przyorać, by pozostałe zarodniki grzybów i bakterie nie mogły wiosną wydostać się na powierzchnię gleby. Ważna jest też kontrola bieżąca pojawu i występowania chorób. Najważniejszym zabiegiem chemicznego zwalczania chorób kukurydzy jest zaprawianie ziarna siewnego. Integrowane zasady ochrony roślin kukurydzy przed szkodnikami są szczególnie ważne ze względu na dużą liczbę gatunków uszkadzających rośliny. Obecnie najgroźniejszym szkodnikiem kukurydzy jest omacnica prosowianka, ale nie można zapominać o szkodach, jakie przynoszą mszyce, ploniarka zbożówka czy zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa. Od kilku lat wzrasta również zagrożenie powodowane przez szkodniki glebowe: rolnice, drutowce, pędraki, lenie i łokasia garbatka. Straty spowodowane występowaniem szkodników w warunkach sprzyjających ich rozwojowi mogą być bardzo duże, stąd stosowanie prawidłowej ochrony uwzględniającej progi ekonomicznej szkodliwości oraz stosowanie odpowiednich środków
jest niezwykle ważne. Jedną z podstawowych metod jest dobór do uprawy mieszańców kukurydzy mniej podatnych na szkodniki, ale także prawidłowo prowadzona agrotechnika. Postępujące uproszczenia są czynnikami zwiększającymi ich występowanie. Unikanie uprawy kukurydzy po kukurydzy i przestrzeganie dostatecznie dużej izolacji przestrzennej między tegoroczną i ubiegłoroczną plantacją znacznie ułatwia i zmniejsza koszty zwalczania szkodników. Stosując odpowiednie zabiegi uprawowo-pielęgnacyjne oraz optymalne nawożenie, stwarzamy roślinom warunki wzrostu, a wtedy łatwiej przezwyciężają one skutki żerowania szkodników.
Metoda chemiczna, w której należy uwzględnić monitoring i progi ekonomicznej szkodliwości oraz dobór odpowiedniego środka ochrony roślin, jest nadal jedną z ważniejszych. Decyzja o wykonaniu zabiegu i wybór optymalnego terminu powinny być podejmowane na podstawie stałych lustracji uprawy i ocenie rzeczywistego zagrożenia. Próg szkodliwości to takie nasilenie szkodnika, przy którym wartość spodziewanej straty w plonie jest wyższa od łącznych kosztów zabiegów ochrony roślin.
Chroniąc plantacje kukurydzy, nie możemy zapominać o tym, że jest ona, ze względu na dużą masę zieloną oraz długi okres wegetacji, miejscem bytowania, obok patogenów, wielu gatunków owadów pożytecznych, wrogów naturalnych szkodników oraz owadów obojętnych dla kukurydzy, poszukujących pokarmu czy schronienia. Stąd ważne jest racjonalne stosowanie selektywnych chemicznych środków ochrony roślin czy stosowanie zapraw nasiennych, które często eliminują konieczność opryskiwania roślin w czasie wegetacji.
W integrowanej ochronie ważne jest uzyskanie różnych informacji, które zostaną wykorzystane w podjęciu decyzji, a mianowicie:
- identyfikacja agrofaga,
- określenie populacji,
- określenie uszkodzeń i strat w ujęciu ekonomicznym,
- przegląd dostępnych metod ochrony,
- określenie możliwych powiązań: agrofag zidentyfikowany – inne agrofagi – organizmy pożyteczne,
- podjęcie decyzji.
Od jakości zdobytych informacji zależy jakość decyzji i zanim zastosuje się pestycydy, trzeba udokumentować (np. karty pola, notatniki rolnika, karty dokumentacyjne), jakie inne metody stosowano, a potrzebę zastosowania środka chemicznego uzasadnić, pamiętając o tym, że „chemię” stosuje się dopiero po wyczerpaniu innych dostępnych metod ochrony.
AKTUALNOŚCI ROLNICZE
kwiecień 2014
• Grzegorz Klusek
