CHOROBY BORÓWKI
- Odsłony: 4346
Źródło: Aktualności Rolnicze wydawane przez ŚODR Modliszewice
Ewa Żak
Z roku na rok rośnie w naszym regionie areał uprawy roślin jagodowych.
Spostrzeżenie to potwierdza zwyżkująca liczba analiz gleby pod te uprawy lub z już istniejących. Jedną z roślin jagodowych o coraz większym znaczeniu jest borówka amerykańska.
Powierzchnia uprawy tego gatunku sadowniczego w Polsce obecnie wynosi od 7 do 8 tysięcy hektarów i stanowi 6% powierzchni wszystkich plantacji roślin jagodowych. To z kolei pokazuje, że w ostatnich latach nastąpił u nas wzrost areału uprawy tego gatunku o 45%. Obecnie Polska jest największym producentem borówki amerykańskiej w Europie, z plonem 13 tys. ton (stanowi to 23% całkowitej europejskiej produkcji).
Pod nazwą „borówka” kryje się wiele gatunków dziko rosnących, wchodzących w skład runa leśnego i pochodzących od nich odmian uprawnych, z których najbardziej znana jest borówka wysoka – zwana amerykańską. Od niepamiętnych czasów owoce borówki były trwałym i docenianym elementem kulinarnym, ze względu na walory smakowe, odżywcze i lecznicze. Wierzono, że mają magiczną i leczniczą moc. Soki i syropy z tych owoców łagodzą kaszel, a przygotowywane z nich herbatki mają właściwości przeciwbólowe.
Wszystkie walory tych jagód powodują, że owoce borówki wysokiej nazwano owocem XXI wieku. Stąd też niezwykle istotna stała się optymalna ochrona tych owoców przed chorobami i szkodnikami, które bardzo negatywnie wpływają na jakość i wielkość plonu tych owoców.
CHOROBY BORÓWKI
Szara pleśń wywoływana jest przez polifagiczny grzyb Botrytis cinerea atakujący większość gatunków roślin uprawnych. Poraża on niemalże wszystkie nadziemne organy borówki, począwszy od kwiatów, owoców, pędów i niekiedy liści, tych, które przylegają do zainfekowanych kwiatów i owoców. Patogen jest szczególnie uciążliwy w lata ze znaczną ilością opadów. Porażone kwiaty brunatnieją i zasychają, grzyb przerasta do pędów owoconośnych i jeśli nekroza obejmie cały jego obwód, wówczas takie pędy zamierają. Porażeniu wierzchołkowych odcinków młodych pędów towarzyszy ich zamieranie, zwłaszcza przy nadmiernym zagęszczeniu krzewów. Często porażeniu ulegają pędy uszkodzone przez mróz. W wyniku porażenia wierzchołkowa część pędów zagina się na kształt pastorału, brunatnieje, czasami staje się srebrzysta.
Z porażonych części okwiatu grzyb przerasta do zawiązków i owoców, nawet tych niedojrzałych. Tworzy się na nich sucha, brązowa nekroza. Podatność owoców na zgnilizny wzrasta w miarę ich dojrzewania, kiedy to mogą one masowo gnić już na krzewach lub podczas transportu i przechowywania.
W warunkach wysokiej wilgotności porażone organy pokrywają się szarym, pylącym nalotem grzybni i zarodników, czasami tworzą się też czarne, twarde grudki – sklerocja grzyba. Objawy szarej pleśni na kwiatach i owocach częściej obserwuje się na odmianach Patriot i Bluegold, rzadziej na Bluecrop.
Profilaktyka: w zwalczaniu szarej pleśni ogromną rolę odgrywa profilaktyka obejmująca zdrowotność materiału nasadzeniowego, prawidłowe zabiegi pielęgnacyjne, takie jak prześwietlanie krzewów i usuwanie nadmiaru pędów oraz tych, które ulegną porażeniu, jak również szybkie schłodzenie owoców po zbiorze.
Antraknoza – choroba pochodzenia grzybowego, której sprawcą jest Colletotrichum gleosporioides. Ten polifagiczny, gnilny grzyb może występować również na jabłoni, wiśni, truskawkach, winorośli i wielu innych roślinach sadowniczych, warzywnych i ozdobnych. Grzyb poraża wszystkie nadziemne części krzewów borówki, w tym kwiaty, szypułki, owoce, liście i pędy. W początkowym okresie infekcji powstają drobne, nekrotyczne plamki, często słabo zauważalne. Następnie zlewają się one, powodując nekrozy rozległe, zasychanie i gnicie porażonych organów. W warunkach wysokiej wilgotności na zajętych tkankach tworzą się różowołososiowe kuliste zmiany, będące skupieniami zarodników konidialnych.
Jeśli w okresie kwitnienia i owocowania panuje ciepła i wilgotna pogoda (opt. temperaturowe dla patogenu wynosi 20-270C), dochodzi do masowego gnicia owoców. Często choroba początkowo nie daje objawów na zawiązkach i dopiero ujawnia się podczas zbiorów, transportu i przechowywania.
Grzyb zimuje w postaci grzybni na obumarłych pędach.
Do odmian szczególnie podatnych na antraknozę należą Patriot, Bluecrop, Blueray, Concord, Jersey, Rancocas. Mniej podatne są: Murphy, Morrow, Reveille.
Profilaktyka: zdrowy materiał sadzeniakowy, uprawa odmian mniej podatnych, prześwietlanie zagęszczonych krzewów, unikanie deszczowania, szybkie schładzanie owoców po zbiorze, usuwanie i niszczenie porażonych pędów.
Brunatna zgnilizna owoców wywoływana jest przez grzyb Monilinia vaccinii-corymbosi. Występuje powszechnie w różnych strefach klimatycznych, głównie w USA i Kanadzie. Grzyb poraża liście, pędy i owoce. Na liściach brązowieje ich środkowa część, wzdłuż nerwu głównego. Porażone organy bardzo szybko (po 24-72 godzinach) brązowieją i zamierają. Na ich powierzchni w warunkach wysokiej wilgotności tworzy się szary nalot grzyba. Na przekroju zielonych, ale porażonych owoców, widoczna jest biała grzybnia. W czasie dojrzewania owoce te nie ciemnieją, ale przebarwiają się na kremowołososiowy kolor, miękną, więdną, zasychają, tworząc mumie, które opadają jeszcze przed zbiorem. W ten sposób straty owoców mogą być bardzo duże.
Źródłem patogenu są mumie owoców. Pozostają one żywotne na/lub w ziemi przez wiele lat. W warunkach sprzyjających chorobie większość uprawnych odmian może chorować.
Mączniak prawdziwy z grzybem Microsphaera vaccinii występuje we wszystkich rejonach uprawy borówki. Najczęściej w drugiej połowie sezonu wegetacyjnego widoczne są objawy porażenia grzyba w postaci przebarwień liści na jasnozielono lub czerwono. Na ich powierzchni uwidacznia się biały, mączysty nalot grzybni z zarodnikami. Ogranicza to powierzchnię asymilacyjną liści. Takie liście marszczą się i są pofałdowane, niekiedy z dodatkowymi chlorotycznymi plamami z czerwoną obwódką. Stąd też czasami mylnie określa się te objawy jako wirus czerwonej, pierścieniowej plamistości borówki wysokiej (RRSV).
Grzyb zimuje w postaci grzybni w porażonych pąkach.
Do odmian bardzo podatnych należy Jersey, średnio podatnych Bluecrop i Coville, a do odpornych zalicza się: Berkeley, Earliblue i Rancocas.
Zamieranie pędów borówki wysokiej wywoływane jest przez grzyb Phomopsis vaccinii. Patogen poraża pędy młode i starsze (3-letnie), najczęściej w okresie pękania pąków do końca kwitnienia. Początkowo brązowieją i zamierają pąki kwiatowe i kwiaty. Stąd grzyb przerasta do pędów, wywołując rozległe nekrozy, początkowo brązowe, potem szarzejące.
Poprzez ogonki liściowe grzyb przechodzi do pędów, porażając je systemicznie. Zrakowacenia na starszych, 2-, 3-letnich pędach rozwijają się ku dołowi, zajmując długość do 20 cm.
W miejscu zrakowacenia pęd jest spłaszczony, a zmiany chorobowe początkowo brunatne – szarzeją. Latem silnie porażone pędy zamierają, a liście na nich czerwienieją, potem więdną. Najbardziej wrażliwe na porażanie są pędy najmłodsze. Stopniowo ich wierzchołek zagina się na kształt pastorału. Grzyb poraża także owoce borówki i żurawiny, powodując, że miękną i pękają, a miąższ staje się czerwonobrązowy, o kaszowatej konsystencji. W końcu takie owoce gniją. Odmiany Rancocas i Heerma wykazują pewien stopień odporności.
Guzowatość korzeni wywoływana jest przez polifagiczne bakterie Agrobacterium tumefaciens. Borówka jest szczególnie podatna na patogen.
Objawy chorobowe w postaci różnej wielkości guzów występują na korzeniach i pędach, tuż nad ziemią. Bakterie wnikają poprzez wszelkie zranienia tych części roślin. Stymulują nadmierny podział i wzrost komórek tych organów (hiperplazja i hipertrofia), skutkiem czego tworzą się na nich guzowate narośle. Początkowo guzy są miękkie, gładkie i jasne, z czasem powiększają się, drewnieją i brunatnieją, a ich powierzchnia ulega spękaniu i staje się ziarnista.
Wskutek osłabienia korzeni przebarwiają się części nadziemne roślin, tworzą się chlorozy liści, pędy przestają rosnąć, więdną i zamierają.
Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla szkółek. Głównym źródłem infekcji jest skażona bakteriami gleba.
Profilaktyka:
- unikać zakładania szkółek i plantacji na glebach zlewnych i zasadowych oraz tam, gdzie patogen bytował,
- do rozmnażania używać zdrowego materiału nasadzeniowego oraz sterylnego podłoża i odkażonych pojemników (Menno Florades 90 SL),
- niszczyć rośliny z guzami,
- unikać uszkodzenia korzeni,
- niszczyć szkodniki glebowe,
- w przypadku skażenia gleby zrobić przerwę w uprawie roślin żywicielskich przez min. 5, 6 lat.
Zwalczanie chorób w uprawie borówki amerykańskiej na terenie Polski jest trudne, ze względu na niewielką liczbę zarejestrowanych fungicydów.
Należy posiłkować się wznawianym co roku aktualnym programem ochrony roślin sadowniczych.
