SOJA W EKOLOGICZNEJ UPRAWIE
- Odsłony: 5124
Źródło: Aktualności Rolnicze wydawane przez ŚODR Modliszewice
Marian Szałda
SOJA w ekologicznej uprawie
Nowe odmiany, ocieplenie klimatu, wzrost cen soi oraz coraz krótsza lista roślin, na które jest w miarę stabilny zbyt, spowodowały wzrost zainteresowania uprawą soi w Polsce.
Uprawa soi jest już wystarczająco opłacalna przy plonie 2-2,5 t/ha.
Możliwość opłacalnej uprawy soi w Polsce jest szczególnie ważna dla rolników ekologicznych, gdyż w większość soi uprawianej na świecie zajmują odmiany transgeniczne (GMO), zakazane w rolnictwie i przetwórstwie ekologicznym.
Wprowadzenie jej do uprawy dla wielu gospodarstw może się stać głównym „łamaczem” przeważającego obecnie płodozmianu zbożowego i warzywnego.
Soja jest doskonałym przedplonem dla roślin następczych, tj.: zbóż i warzyw, pozostawiając resztki pożniwne zasobne w składniki pokarmowe.
Silnie rozbudowany system korzeniowy poprawia fizyko-chemiczną strukturę gleby. Soja wykazuje działania fitosanitarne i fitomelioracyjne, wpływa na ograniczenie chorób i szkodników w uprawach roślin warzywnych i zbożowych.
Głównie z tych powodów uprawę tej rośliny wybrała Karolina Zawadzka, która zamierza na trwale wprowadzić soję do swojego ekologicznego gospodarstwa. Jej zdaniem soja znakomicie nadaje się do uprawy w gospodarstwie ekologicznym.
– Jest jedną z nielicznych roślin charakteryzująca się dodatnim bilansem substancji organicznej. Współżyjąc z bakteriami brodawkowymi, wzbogaca w azot glebę, co ma znaczenie ekologiczne i ekonomiczne. Uprawa soi charakteryzuje się krótkim okresem inwestowania w odróżnieniu od wielu innych roślin. Do jej uprawy i zbioru wykorzystywany jest ten sam park maszynowy jak przy uprawie zbóż i warzyw. Dobrze wpisuje się w system organizacyjny gospodarstwa szczególnie w rozłożeniu prac – wyjaśnia Karolina Zawadzka.
Pani Karolina w ubiegłym roku z powierzchni 1,8 ha zebrała ok. 3 ton nasion soi i nie miała trudności z ich zbytem. – Wybieram uprawę soi – mówi – głównie ze względu na jej oddziaływanie na glebę i na rośliny następcze w tym warzywa, które są podstawą dochodów w gospodarstwie. W ubiegłym roku część plantacji ucierpiała z powodu suszy, ale mimo to jestem zadowolona z osiągniętego wyniku. Soja, odmiana Annushka, była uprawiana w trzecim roku po oborniku, przed siewem zastosowałam 500 kg siarczanu potasu oraz 10 tys. l gnojówki. 160 kg nasion soi wysiałam 30 kwietnia. Chwasty zwalczane były mechanicznie. Przed siewem soi dwa razy było agregatowanie, po wschodach weszła brona chwastownik. Plant ręczny oraz ręczne plewienie wykonane zostały w maju, czerwcu oraz sierpniu (pojedyncze chwasty), zbiór kombajnem zbożowym – 20 września. Koszty uprawy, bez pracy włanego sprzętu, wyceniam na 6540 zł. Niasiona sprzedałam w cenie 4000 zł za tonę – podaje szczegóły agrotechniczne i ogólną kalkulację.
Dobór odmian
Soja jest rośliną ciepłolubną i dnia krótkiego, dlatego do uprawy w polskich warunkach nadają się odmiany bardzo wczesne i wczesne, których okres wegetacji nie przekracza 140 dni. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 5 odmian soi niemodyfikowanych genetycznie, tj. Aldana, Augusta, Mavka oraz wpisane w 2015 r. Aligator i Madlen.
W Polsce uprawia się także inne odmiany soi wpisane do Wspólnotowego Katalogu Roślin Odmian Rolniczych (CCA), tj. Annushka, Simona, Smuglyanka, Violetta, Viorica, Atlanta. W badaniach odmianowych jest kilkadziesiąt nowych odmian i rodów.
Wymagania glebowe
i przedplonowe
W związku z tym, że soja osadza nisko najniższe strąki – polskie odmiany ok. 10 cm nad gruntem – wymaga siewu na polu idealnie równym, bez bruzd, brył i kamieni, a po siewie najlepiej wałowanym. Dzięki temu w czasie zbioru kombajnem z pnia maleją straty nasion.
Soja udaje się na większości gleb
w Polsce z wyjątkiem gleb ciężkich, podmokłych, zlewnych, kwaśnych i bardzo lekkich. Do najkorzystniejszych rejonów uprawy soi należy południowo-wschodnia Polska, a szczególnie Nizina Sandomierska i Próg Podkarpacki oraz południowo-zachodnia część Zamojszczyzny. Najlepiej plonuje na glebach żyznych kompleksu pszennego, ciepłych, utrzymanych w wysokiej kulturze o dobrych właściwościach powietrzno-wodnych i pH 6-6,5. Przy pH poniżej 5,5 należy zastosować wapnowanie. Dobrymi przedplonami dla soi są zboża ozime i jare, kukurydza, trawy wieloletnie oraz okopowe w 3. roku po oborniku. Niewskazany jest siew po innych roślinach strączkowych, wieloletnich roślinach motylkowych drobnonasiennych i kapustowatych. Soja nie powinna być uprawiana częściej niż co 4 lata na tym samym polu. Wysiewa się ją w plonie głównym lub wtórym po mieszankach ozimych zbieranych w maju.
Uprawa roli
Przygotowanie gleby powinno być przeprowadzone bardzo starannie, by stworzyć odpowiednie warunki pod siew i na okres wegetacji. Jesienią wykonuje się jedną lub dwie podorywki na głębokość 8-10 cm, a następnie orkę na głębokość 22-25 cm po przedplonach zbożowych. Po kukurydzy zaleca się talerzowanie oraz orkę na głębokość 25-30 cm. Wiosną zabiegi ogranicza się do włókowania na przełomie marca i kwietnia i kilkakrotnego bronowania w celu ograniczenia zachwaszczenia, przy czym należy zapewnić odpowiednią wilgotności gleby, nie dopuszczając do zbytniego przesuszenia jej wierzchniej warstwy. Biorąc pod uwagę, że soja nisko osadza dolne strąki, powierzchnię pola trzeba dobrze wyrównać, co ułatwi zbiór kombajnem i zmniejszy straty nasion.
Nawożenie mineralne
Uprawa soi nie wymaga wysokiego nawożenia, szczególnie azotowego. Dawkę nawozową określa się na podstawie analizy gleby na zawartość składników pokarmowych oraz ilości spodziewanego plonu. Na wytworzenie 1 dt nasion soja potrzebuje 7,5 kg azotu, 2,5 kg fosforu, 3,5 kg potasu, 1 kg magnezu, 2 kg wapnia, 0,4 kg siarki. Roślina dobrze wykorzystuje pozostałości po nawożeniu mineralnym i organicznym, w symbiozie z bakteriami brodawkowymi przyswaja azot cząsteczkowy (60-70% zapotrzebowania).
Ochrona
Początkowy rozwój soi przebiega wolno, co sprzyja szybkiemu zachwaszczeniu plantacji. Najbardziej krytycznym okresem zagrożenia przez chwasty jest pierwszy miesiąc po wschodach. Można je niszczyć uprawą mechaniczną międzyrzędową, ale tylko wtedy, jeśli nasiona zostały wysiane w rzędy o szerokości międzyrzędzi ok. 38 cm. Zwalczanie chwastów po wschodach wykonuje się poprzez bronowanie plantacji od fazy 3. liścia do uzyskania przez roślinę 15 cm wysokości oraz poprzez stosowanie opielaczy w międzyrzędziach.
W warunkach polskich mamy do czynienia z dwoma gatunkami chwastów, które powodują największe problemy. Jest to komosa biała oraz chwastnica jednostronna. Najczęściej występujące chwasty w uprawie soi to: komosa biała, perz właściwy, ostrożeń polny, chwastnica jednostronna, rdestówka powojowata oraz szarłat szorstki.
Podstawowe warunki ochrony soi przed zachwaszczeniem to zwalczanie chwastów w roślinach, które poprzedzały soję, stosowanie doczyszczonego materiału siewnego, zapewnienie szybkiego i bujnego kiełkowania i wschodów soi, by mogła konkurować z chwastami. – Dobrze uprawiona gleba, dobry, sprawdzony materiał siewny, staranny siew to podstawa sukcesu uprawy roślin, w tym również soi w moim gospodarstwie – mówi Karolina Zawadzka.
Przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki zapobiega masowemu pojawieniu się chorób i szkodników na plantacjach soi. Z uwagi na mały obszar uprawy soi w Polsce zagrożenie ze strony chorób grzybowych i szkodników jest niewielkie. Wśród chorób mogących pojawić się na soi wyróżnia się: zgorzel siewek, antraknozę, askochytozę, septoriozę – brązową plamistość liści soi, fuzaryjną zgorzel szyjki korzeniowej i podstawy łodygi, fuzaryjne więdnięcie, cerkosporiozę, fuzaryjne brunatnienie strąków. Soja ze względu na powierzchnię i skalę uprawy w Polsce jest jeszcze odporna na choroby.
Soi mogą zagrażać również szkodniki: gąsienice rolnic, oprzędziki, mszyca, gąsienice motyli rusałki osetnik, zmiennik lucernowiec, omacnica prosowianka, strąkowce, zwierzyna łowna. Problemem też są gołębie.
Zbiór soi
Zbiór soi przypada na koniec września, gdy soja zwiędnie, a liście staną się brunatne, większość opadnie, strąki zaczną zwisać ku dołowi (wilgotność 14-15%). Soja oddaje wodę tylko przy temperaturze powyżej 6°C. Do tego celu używamy kombajnów zbożowych.
Odmiany soi uprawiane w regionie dojrzewają w okresie od trzeciej dekady sierpnia do połowy września. Soję należy zbierać jednoetapowo kombajnem, w fazie dojrzałości pełnej, w godzinach popołudniowych. Zbiór tą metodą jest możliwy, kiedy rośliny są równomiernie zaschnięte, a dolne strąki osadzone dostatecznie wysoko (ok. 10 cm nad powierzchnią gleby).
W momencie zbioru wilgotność nasion soi może dochodzić do 20%, dlatego prosto z kombajnu należy je wstępnie oczyścić i dosuszyć tak, aby nasiona przeznaczone do przechowywania posiadały wilgotność nieprzekraczającą 15%. Nasiona przeznaczone do siewu dosuszamy chłodnym powietrzem.
